Αρμοδιότητες της ΕΕ στον τομέα της δράσης για το κλίμα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μόνο τις αρμοδιότητες (εξουσίες) που της ανατίθενται από τα κράτη μέλη της ΕΕ μέσω των Συνθηκών. Οι άλλες αρμοδιότητες παραμένουν στα κράτη μέλη.

Σύμφωνα με τα άρθρα 11 και 191-193 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η ΕΕ είναι αρμόδια να ενεργεί σε όλους τους τομείς της περιβαλλοντικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής. Το πεδίο δράσης της περιορίζεται από την αρχή της επικουρικότητας.

Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί συντρέχουσα αρμοδιότητα: τόσο η ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη της μπορούν να εκδίδουν νομικά δεσμευτικές πράξεις. Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να το πράξουν μόνον όταν η ΕΕ δεν έχει ασκήσει την αρμοδιότητά της ή έχει παύσει ρητά να το πράττει. Σε κάθε κράτος μέλος, ορισμένοι τομείς ενδέχεται να εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των τοπικών ή περιφερειακών αρχών.

Επιπλέον, τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την επιτόπια εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ.

Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, η ΕΕ έχει τη νομική υποχρέωση να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Η υποχρέωση τούτη περιλαμβάνει ως ενδιάμεσο στόχο για το 2030 τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 %.

Τα κράτη μέλη ενδέχεται να θέσουν πιο φιλόδοξους ενδιάμεσους στόχους. Είναι επίσης υπεύθυνα για τις μεθόδους που επιλέγουν ώστε να μειώσουν τις εκπομπές στην επικράτειά τους.

Οι προσεγγίσεις για τη μείωση των εκπομπών διαφέρουν μεταξύ των τομέων.

Με το ΣΕΔΕ της ΕΕ, η ΕΕ έχει θέσει όριο στις συνολικές εκπομπές από ορισμένους τομείς, ιδίως τον ενεργειακό εφοδιασμό, τις ενεργοβόρες βιομηχανίες και τις αερομεταφορές, και έχει δημιουργήσει μια αγορά για τα δικαιώματα εκπομπών, με αποτέλεσμα την τιμολόγηση των ανθρακούχων εκπομπών.

Η εφαρμογή του ΣΕΔΕ της ΕΕ αποτελεί συντρέχουσα αρμοδιότητα:

• η Επιτροπή ενεργεί όταν απαιτούνται ενιαίοι όροι εφαρμογής σε επίπεδο ΕΕ για τη διασφάλιση εναρμονισμένης προσέγγισης σε όλα τα κράτη μέλη, π.χ. για τον καθορισμό της κατανομής δωρεάν δικαιωμάτων και για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την επαλήθευση των εκπομπών.
• Τα κράτη μέλη κατανέμουν δικαιώματα στους βιομηχανικούς φορείς τους, παρακολουθούν δε και επικυρώνουν τις πραγματικές εκπομπές σύμφωνα με τη σχετική καταλογισμένη ποσότητα. Ορισμένα κράτη μέλη διαχειρίζονται χώρους πλειστηριασμών. Τα έσοδα του ΣΕΔΕ δαπανώνται επίσης για την κλιματική δράση από τα κράτη μέλη.

Ο κανονισμός για τον επιμερισμό των προσπαθειών αφορά τις εκπομπές στις εγχώριες μεταφορές (εξαιρουμένων των αεροπορικών μεταφορών), στα κτίρια, στη γεωργία, στα απόβλητα και στις μικρές βιομηχανικές εγκαταστάσεις της ΕΕ. Έως το 2030, οι εκπομπές αυτές θα περικοπούν κατά 40 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Όλα τα κράτη μέλη συμμετέχουν στην προσπάθεια αυτή, με εθνικούς στόχους που κυμαίνονται μεταξύ του -10 % και του -50 %. Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την υλοποίηση και την επίτευξη αυτών των στόχων μέσω συνδυασμού ενωσιακών και εθνικών μέτρων. Σε κάθε κράτος μέλος, ορισμένοι από αυτούς τους τομείς ενδέχεται να εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των τοπικών ή περιφερειακών αρχών.

Ο στόχος της ΕΕ για καθαρές απορροφήσεις άνθρακα από φυσικές καταβόθρες έχει τεθεί στα -310 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου CO₂ έως το 2030 από τον κανονισμό LULUCF. Υπάρχουν συγκεκριμένοι στόχοι για κάθε κράτος μέλος.

Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα να μεριμνούν για τις απορροφήσεις άνθρακα και να τις επεκτείνουν ώστε να επιτύχουν τον νέο στόχο της ΕΕ, έχουν δε στη διάθεσή τους πλειάδα μέτρων για τη βελτίωση της διαχείρισης της γης τους, συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης διαχείρισης των δασών ή της επανύγρανσης τυρφώνων. Τα κράτη μέλη επικαιροποιούν τα στρατηγικά τους σχέδια στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) ώστε να αντικατοπτρίζουν τις υψηλότερες φιλοδοξίες για τον τομέα της γης.

Όλα τα καινούργια αυτοκίνητα και ημιφορτηγά που θα πωλούνται στην ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου 2035 θα πρέπει να είναι οχήματα μηδενικών εκπομπών, με ειδικούς στόχους μείωσης των εκπομπών από το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2021. Τίθενται επίσης ετησίως ειδικοί στόχοι για κάθε κατασκευαστή.

Τα κράτη μέλη διαδραματίζουν εν προκειμένω καίριο ρόλο, καθώς η επιτυχία της νέας αυτής πολιτικής θα εξαρτηθεί από την αύξηση του αριθμού των σταθμών φόρτισης ανά την Ευρώπη. Στο πλαίσιο του κανονισμού για την ανάπτυξη των υποδομών εναλλακτικών καυσίμων, τα κράτη μέλη, με τη βοήθεια των τοπικών αρχών, θα φροντίσουν να συμβαδίζει η αύξηση της ικανότητας φόρτισης με τις πωλήσεις αυτοκινήτων μηδενικών εκπομπών και θα εγκαταστήσουν ανά τακτά διαστήματα στους μεγάλους αυτοκινητόδρομους σημεία επαναφόρτισης και ανεφοδιασμού.

Πέραν της νομοθεσίας, η ΕΕ παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη, τις πόλεις, τις περιφέρειες, τις επιχειρήσεις και τις ευάλωτες ομάδες για να τις βοηθήσει στην πράσινη μετάβαση. Η χρηματοδοτική μας στήριξη λαμβάνει διάφορες μορφές, όπως το πρόγραμμα LIFE, το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το Ταμείο Καινοτομίας και το Ταμείο Εκσυγχρονισμού.