Tá tionchar ag an athrú aeráide ar gach réigiún ar domhan. Tá cosaint oighreach na mol ag leá agus tá leibhéal na farraige ag ardú. I réigiúin áirithe tá aimsir fhoircneach agus díle bháistí ag éirí níos coitianta agus i réigiúin eile tá tonnta teasa agus triomach níos foircní ag titim amach. Tá gníomhaíocht ar son na haeráide ag teastáil anois, nó rachaidh na tionchair sin i méid.
Is bagairt an-tromchúiseach é an t-athrú aeráide, agus bíonn tionchar aige ar go leor gnéithe éagsúla dár saol. Anseo thíos, gheobhaidh tú liosta de phríomhiarmhairtí an athraithe aeráide. Cliceáil ar na comharthaí + chun tuilleadh eolais a fháil.
Tá méadú tagtha ar an meánteocht dhomhanda mar gheall ar an ngéarchéim aeráide agus is minic a bhíonn an adhaimsire ardteochta rialta, amhail teasthonnta, ina cúis léi. Is féidir le teochtaí níos airde a bheith ina gcúis le ráta báis níos airde, táirgiúlacht laghdaithe agus damáiste don bhonneagar. Is iad na daoine is leochailí sa daonra is mó a bheidh thíos leis, cuir i gcás daoine scothaosta agus naíonáin.
Meastar freisin go dtiocfaidh athrú ar dháileadh geografach criosanna aeráide mar thoradh ar theochtaí níos airde. I ngeall ar na hathruithe sin, tá athrú ag teacht ar dháileadh agus ar fhlúirse a lán speiceas plandaí agus ainmhithe, dhá rud atá faoi bhrú cheana féin ó chaillteanas gnáthóige agus ó thruailliú.
Is dócha go mbeidh tionchar ag arduithe ar teochtaí freisin ar fheineolaíocht – iompar agus saolré speiceas ainmhithe agus plandaí. D’fhéadfadh sé sin a bheith ina chúis le méadú ar líon na lotnaidí agus na speiceas ionrach, agus le minicíocht níos airde de ghalair dhaonna áirithe.
Idir an dá linn, d’fhéadfaí táirgeacht agus inmharthanacht na talmhaíochta agus an bheostoic, nó cumas na n-éiceachóras seirbhísí agus earraí tábhachtacha a sholáthar (cuir i gcás uisce glan nó aer fionnuar agus glan) a laghdú.
I ngeall ar theochtaí níos airde, tagann méadú ar ghalú an uisce, a mhéadaíonn – in éineacht leis an easpa frasaíochta – an baol go dtarlódh adhthriomach.
D’fhéadfadh sé nach mbeidh foircinn ísealteochta (séasanna fuara, laethanta sioctha) chomh minic céanna ann san Eoraip. Mar sin féin, tá tionchar ag an téamh domhanda ar intuarthacht imeachtaí agus, dá bhrí sin, ar ár gcumas freagairt go héifeachtach.
Mar gheall ar an athrú aeráide, tá triomach níos minice, níos déine agus níos buaine os comhair go leor réigiún Eorpach cheana féin. Is easnamh neamhghnách agus sealadach é triomach maidir le hinfhaighteacht uisce de bharr easpa frasaíochta agus galaithe in éineacht (mar gheall ar theochtaí arda). Is difriúil é ó ghanntanas uisce, arb é sin an easpa struchtúrach i rith na bliana d’uisce úr atá mar thoradh ar ró-thomhaltas uisce.
Is minic a bhíonn éifeachtaí iarmhartacha ag triomach, mar shampla ar bhonneagar an iompair, ar thalmhaíocht, ar fhoraoiseacht, ar uisce agus ar bhithéagsúlacht. Laghdaíonn siad leibhéil an uisce in aibhneacha agus in uisce talún, fás crann cranda agus fás barr, méadaíonn siad ionsaithe lotnaidí agus cuireann siad le falscaithe.
San Eoraip, an caillteanas nach mór €9 mbilliún in aghaidh na bliana arb é an triomach is cúis leis, bíonn tionchar ag an gcuid is mó de sin ar thalmhaíocht, ar earnáil an fhuinnimh agus ar an soláthar uisce poiblí. Tá triomach foircneach ag éirí níos coitianta san Eoraip, agus tá an damáiste a dhéanann sé ag dul i méid freisin.
Le meánmhéadú 3°C ar an teocht dhomhanda, tuartar go dtarlódh triomach dhá uair níos minice agus go méadódh na glanchaillteanais bhliantúla de bharr triomaigh san Eoraip go €40 billiún in aghaidh na bliana, sin agus go mbeadh na tionchair is déine aige sin i réigiúin na Meánmhara agus an Atlantaigh. Méadóidh triomach níos minice agus níos déine fad agus déine shéasúr an fhalscaí, go háirithe i réigiún na Meánmhara. Is é an t-athrú aeráide is cúis leis an méadú atá tagtha ar limistéir atá i mbaol ó fhalscaithe. D’fhéadfadh limistéir nach bhfuil baol falscaithe iontu faoi láthair a bheith ina limistéir riosca.
De réir mar a éiríonn an aeráid níos teo, athraíonn patrúin báistí, tagann ardú ar ghalú, tosaíonn oighearshruthanna ag leá agus tagann ardú ar leibhéil na farraige. Bíonn tionchar ag na fachtóirí seo go léir ar infhaighteacht fionnuisce.
Táthar ag súil go dtiocfaidh laghdú ar cháilíocht an uisce mar thoradh ar thriomach níos minice agus níos déine agus ar theochtaí uisce atá ag éirí níos airde. Spreagann coinníollacha den sórt sin fás algaí agus baictéar tocsaineach, rud a chuirfidh le fadhb an ghanntanais uisce arb í gníomhaíocht an duine is cúis leis den chuid is mó.
Is dócha go mbeidh tionchar freisin ag an méadú ar imeachtaí maidhmeanna báistí (adhbháisteach thobann) ar chaighdeán agus ar mhéid an uisce úir atá ar fáil, mar is d’fhéadfadh sé gurb é uisce stoirme is cúis le séarachas neamhghlan ag dul isteach in uisce dromchla.
De ghnáth is as ceantair shléibhtiúla a thagann aibhneacha na hEorpa, agus is ó na hAlpa a thagann 40% d’fhionnuisce na hEorpa. Mar sin féin, d’fhéadfadh sé go mbeadh ganntanas uisce sealadach ar fud na hEorpa mar thoradh ar athruithe ar dhinimic an tsneachta agus an oighearshrutha, agus ar phatrúin báistí. D’fhéadfadh athruithe ar shreafaí abhann i ngeall ar thriomach difear a dhéanamh freisin do loingseoireacht intíre agus do tháirgeadh cumhachta hidrileictrí.
Táthar ag súil go dtiocfaidh méadú ar an bhfrasaíocht i roinnt mhaith réimsí mar thoradh ar an athrú aeráide. Is é a bheidh mar thoradh ar bháisteach mhéadaithe thar thréimhsí sínte ná tuilte fluvial (tiomána), agus is féidir le scambóirí gearra diana tuilte pluvial a chruthú, áit a mbíonn tuilte de dheasca báisteach an-mhór gan aon chur thar maoil uisce.
Is tubaiste nádúrtha choiteann san Eoraip í tuilte abhann, a raibh básanna mar thoradh uirthi, mar aon le stoirmeacha, agus na milliúin duine thíos leis agus caillteanais ollmhóra eacnamaíocha le tríocha bliain anuas. Is dócha go méadóidh an t-athrú aeráide minicíocht na dtuilte ar fud na hEorpa sna blianta amach romhainn.
Tuartar go mbeidh stoirmeacha troma níos coitianta agus níos déine de bharr teochtaí níos airde, agus meastar go dtiocfaidh tobthuilte níos minice ar fud na hEorpa.
I roinnt réigiún, d‘fhéadfadh rioscaí áirithe amhail tuilte luatha san earrach laghdú sa ghearrthéarma de dheasca sneachta níos lú geimhridh, ach d’fhéadfadh baol méadaithe tuilte i gceantair shléibhtiúla a bheith ag ró-ualú ar chóras na habhann na héifeachtaí sin a fhritháireamh sa mheántéarma.
Tháinig ardú ar leibhéal na farraige le linn an 20ú haois, agus tá dlús curtha leis an gclaonadh le blianta beaga anuas.
Tá an t-ardú sin mar gheall ar leathnú teirmeach na n-aigéan mar gheall ar théamh. Ach tá leá oighir ó oighearshruthanna agus an bhileog oighear Antartach cur freisin. Tá sé tuartha go mbeidh ardú 60 go 80 cm ar an meán ar leibhéal na farraige san Eoraip faoi dheireadh an chéid, ag brath go príomha ar an ráta ag a bhfuil leá leatháin oighir an Antartaigh.
Cónaíonn thart ar aon trian de dhaonra an Aontais laistigh de 50 km den chósta agus gineann na limistéir sin níos mó ná 30% d’OTI iomlán an Aontais. Idir €500 billiún agus €1,000 billiún san iomlán luach eacnamaíoch sócmhainní laistigh de 500 m d’fharraigí na hEorpa.
Mar aon le tionchair eile ar an athrú aeráide, méadóidh an t-ardú ar leibhéal na mara an baol tuilte agus creimthe timpeall na gcóstaí, agus beidh iarmhairtí suntasacha aige sin do dhaoine, do bhonneagar, do ghnólachtaí agus don dúlra sna limistéir sin.
Thairis sin, tuartar go laghdóidh ardú ar leibhéal na farraige an méid fionnuisce atá ar fáil, de réir mar a théann uisce mara isteach i dtáblaí uisce faoi thalamh. Is dócha go gcuirfidh sé sin isteach i bhfad níos mó uisce sáile ar dhobharlaigh fionnuisce, a imríonn tionchar ar thalmhaíocht agus ar sholáthar uisce óil.
Beidh tionchar aige freisin ar bhithéagsúlacht i ngnáthóga cósta, agus ar na seirbhísí nádúrtha agus na hearraí a sholáthraíonn siad. Beidh go leor bogaigh a bheith caillte, bagairt ar speicis éan agus plandaí ar leith, agus deireadh a chur leis an gcosaint nádúrtha a sholáthraíonn na limistéir seo i gcoinne borradh stoirme.
Tá an t-athrú aeráide ag tarlú chomh tapa sin go bhfuil deacrachtaí ag go leor cineálacha plandaí agus ainmhithe dul i ngleic leis. Tá fianaise shoiléir ann a léiríonn go bhfuil an bhithéagsúlacht ag freagairt ar an athrú aeráide cheana féin agus go leanfaidh sí leis sin. I measc na dtionchar díreach tá athruithe ar fheineolaíocht (iompar agus saolré speiceas ainmhithe agus plandaí), flúirse agus dáileadh speiceas, comhdhéanamh pobail, struchtúr gnáthóige agus próisis éiceachórais.
Tá an t-athrú aeráide ina chúis freisin le tionchair indíreacha ar bhithéagsúlacht trí athruithe in úsáid talún agus acmhainní eile. D’fhéadfadh siad sin a bheith níos díobhálaí ná na tionchair dhíreacha mar gheall ar a scála, a raon feidhme agus a luas. Áirítear an méid seo a leanas ar na tionchair indíreacha: ilroinnt agus caillteanas gnáthóg; róshaothrú; truailliú aeir, uisce agus ithreach; agus scaipeadh na speiceas ionrach. Laghdóidh siad a thuilleadh athléimneacht na n-éiceachóras i gcoinne an athraithe aeráide agus a gcumas seirbhísí riachtanacha a chur ar fáil; amhail rialú aeráide, bia, aer glan agus uisce, agus rialú tuilte nó creimeadh.
D’fhéadfadh athrú aeráide cur le creimeadh, meath ar ábhar orgánach, salandú, cailliúint bithéagsúlachta ithreach, sciorradh talún, fairsingiú fásaigh agus tuilte. Is féidir éifeacht an athraithe aeráide ar stóráil carbóin ithreach a bheith bainteach le tiúchan CO2 san atmaisféar a bhíonn ag athrú, le teocht mhéadaithe agus le patrúin frasaíochta a bhíonn ag athrú. Is teagmhas a bhaineann leis an aeráid a bhfuil tionchar acu ar dhíghrádú ithreach iad mórtheagmhais frasaíochta, leá tapa de shneachta nó oighear, sceitheadh ard abhann agus triomaigh mhéadaithe. Imríonn dífhoraoisiú agus gníomhaíochtaí eile daoine (talmhaíocht, sciáil) ról freisin. Táthar ag súil go dtiocfaidh méadú ar ithreacha salanda i gceantair chósta mar thoradh ar ionradh salann ó thaobh na farraige de mar gheall ar leibhéil farraige atá ag ardú agus sceitheadh (tréimhseach) íseal abhann.
Táthar ag tuar go dtiocfaidh athruithe móra ar infhaighteacht uisce ar fud na hEorpa as an athrú aeráide, mar gheall ar phatrúin báistí nach bhfuil chomh hintuartha sin agus stoirmeacha níos déine. Mar thoradh air sin, tiocfaidh méadú ar an nganntanas uisce, go háirithe i ndeisceart agus in oirdheisceart na hEorpa, agus beidh baol níos mó tuilte ann ar fud cuid mhór den mhór-roinn. Beidh tionchar ag na hathruithe mar thoradh air sin ar go leor réigiún talún agus mara, agus go leor timpeallachtaí agus speiceas nádúrtha éagsúla.
Tá teocht an uisce ar cheann de na paraiméadair lárnacha lena gcinntear sláinte fhoriomlán na n-éiceachóras uisceach toisc go bhfuil raon sonrach teochtaí is féidir leo a fhulaingt ag orgánaigh uisceacha. Tá teocht uisce aibhneacha agus lochanna méadaithe mar gheall ar na hathruithe san aeráid, tháinig laghdú ar chumhdach oighir, rud a chuireann isteach ar cháilíocht an uisce agus ar éiceachórais fionnuisce.
Beidh tionchair an athraithe aeráide, amhail méadú teochta dromchla na farraige, aigéadú na n-aigéan agus athruithe i bpatrúin na sruthanna agus na gaoithe ag athrú go suntasach ar chomhdhéanamh fisiceach agus bitheolaíoch na n-aigéan. D’fhéadfadh athruithe ar theochtaí agus ar chúrsaíocht na n-aigéan dáileadh iasc geografach a athrú. D’fhéadfadh méadú ar theocht na farraige cur ar chumas speiceas coimhthíoch leathnú isteach i réigiúin nach raibh siad in ann maireachtáil roimhe seo iontu. Mar shampla, beidh tionchar ag aigéadú na n-aigéan ar orgánaigh éagsúla a chruthaíonn carbónáit chailciam. Beidh tionchar dosheachanta ag na hathruithe sin ar éiceachórais chósta agus mhuirí, rud a fhágann go mbeidh móriarmhairtí socheacnamaíocha ann do go leor réigiún.
Is bagairt shuntasach é an t-athrú aeráide ní hamháin do shláinte an duine ach do shláinte ainmhithe agus plandaí freisin. Cé go mb’fhéidir nach gcruthófar go leor bagairtí sláinte nua nó anaithnide le haeráid atá ag athrú, cuirfear leis na héifeachtaí atá ann faoi láthair agus beidh siad níos suntasaí ná mar a fheictear faoi láthair.
Meastar go n-áireofar an méid seo a leanas ar na héifeachtaí sláinte is tábhachtaí a bheidh ag an athrú aeráide amach anseo:
- Méaduithe ar bhásmhaireacht a bhaineann le teas (básanna) agus galracht sa samhradh;
- Laghduithe ar mhortlaíocht fhuar-ghaolmhar an gheimhridh (básanna) agus galracht (olc);
- Méaduithe ar an mbaol go dtarlódh tionóiscí agus tionchair ar an bhfolláine níos leithne de bharr adhaimsire (tuilte, dóiteáin agus stoirmeacha);
- Athruithe ar thionchar galar e.g. ó ghalar veicteora, creimire, uisce nó bia-iompartha;
- Athruithe ar dháileadh séasúrach roinnt speiceas pailin ailléirgineach, raon víreas, dáileadh lotnaidí agus galar;
- Galair ainmhithe atá ag teacht chun cinn agus atá ag teacht chun cinn an athuair, ag méadú na ndúshlán atá ann do shláinte ainmhithe agus do shláinte an duine trí ghalair zónóiseacha víreasacha agus galair veicteoir-iompartha;
- Lotnaidí plandaí atá ag teacht chun cinn agus lotnaidí plandaí atá ag teacht chun cinn arís (lotnaidí cosantacha, pataiginí agus lotnaidí eile) agus galair a imríonn tionchar ar chórais foraoise agus barr;
- Rioscaí i ndáil le hathrú ar cháilíocht an aeir agus ar an ózón.
Tá daoine a bhfuil cónaí orthu i gceantair uirbeacha ar ioncam íseal a bhfuil droch-bhonneagar iontu, agus, de ghnáth, grúpaí daonra a bhfuil ioncam agus sócmhainní níos ísle acu, níos neamhchosanta ar thionchair aeráide ach is lú an acmhainn atá acu aghaidh a thabhairt orthu.
D’fhéadfadh sé go mbeadh tionchar díréireach ag an athrú aeráide ar mhná agus go mbeidís faoi mhíbhuntáiste nuair a bhíonn bearta oiriúnaithe costasacha ag teastáil. Ag an am céanna, is príomhghníomhaithe iad mná ó thaobh an oiriúnaithe de agus ó thaobh cleachtais inbhuanaithe níos ginearálta de.
Tá daoine dífhostaithe agus daoine atá imeallaithe go sóisialta i measc na ndaoine is leochailí ó thaobh rioscaí aeráide de.
Mar thoradh ar dhaonra na hEorpa atá ag dul in aois, atá thíos go díréireach le soghluaisteacht laghdaithe nó le baic sláinte, beidh sciar níos airde den daonra i mbaol ó thaobh iarmhairtí an athraithe aeráide de.
Tá tionchar ag an athrú aeráide cheana féin ar dhíláithriú agus ar imirce. Cé nach spreagann an aeráid ach roinnt cúiseanna easáitiú agus imirce, tá go leor tíortha comhpháirtíochta ar an mbealach is fearr chun forbairt inbhuanaithe a bhaint amach. Is minic a bhíonn na daoine atá ina gcónaí sna tíortha sin ag brath go mór ar a dtimpeallacht nádúrtha , agus is lú na hacmhainní atá acu chun déileáil leis an athrú aeráide.
Tionchar na méaduithe teochta, athruithe ar chórais frasaíochta nó ardú ar leibhéal na mara, beidh tionchar acu – go díreach nó go hindíreach – ar tháirgiúlacht agus ar inmharthanacht na n-earnálacha eacnamaíocha uile i mBallstáit uile AE, agus beidh impleachtaí aige sin ar mhargadh an tsaothair.
D’fhéadfadh athrú aeráide difear a dhéanamh d’infhaighteacht lucht saothair mar gheall ar laghdú ar dhálaí sláinte an daonra agus ar shrianta breise sláinte ceirde (teocht níos airde ag an obair, guaiseacha nádúrtha níos minice agus níos déine a choinníonn daoine óna n-ionad oibre).
Ina theannta sin, tá roinnt earnálacha eacnamaíocha an-leochaileach toisc go mbraitheann siad ar dhálaí aeráide rialta. Táthar ag súil le hathruithe táirgthe earnálacha – sa talmhaíocht agus sa turasóireacht, mar shampla – mar thoradh ar an athrú aeráide.
D’fhéadfadh mórinfheistíochtaí in oiriúnú deiseanna fostaíochta agus ioncaim a chur ar fáil i ngníomhaíochtaí amhail cosaintí cósta, foirgnimh agus bonneagar (glasa) cósta a threisiú, bainistiú uisce agus athlonnú lonnaíochtaí nochta. Mar sin féin, tá neamhchinnteacht fós ann maidir leis na glanéifeachtaí a d’fhéadfadh a bheith ag infheistíochtaí den sórt sin chun poist a chruthú. Beidh gá scileanna saothair a uasghrádú chun na deiseanna sin a thuiscint.
Ní hamháin gur faoi na rialtais amháin atá sé leochaileacht a laghdú agus bearta oiriúnaithe a chur chun feidhme. Éilíonn déine an athraithe aeráide go n-oibreodh gníomhaithe poiblí agus príobháideacha i gcomhar le chéile chun leochaileacht a laghdú agus chun dul in oiriúint do na tionchair. Mar sin féin, níl na páirtithe leasmhara go léir ar an eolas agus ar an eolas faoina leochaileacht agus faoi na bearta is féidir leo a dhéanamh chun oiriúnú go réamhghníomhach don athrú aeráide. Dá bhrí sin, is cuid thábhachtach den phróiseas oiriúnaithe an t-oideachas agus ardú feasachta chun tionchair an athraithe aeráide a bhainistiú, chun an cumas oiriúnaitheach a fheabhsú, agus chun an leochaileacht fhoriomlán a laghdú.
Tá tionchar an athraithe aeráide ábhartha go háirithe do bhonneagar agus d’fhoirgnimh i bhfianaise a saolré fada agus a gcostas tosaigh ard, chomh maith leis an ról ríthábhachtach atá acu i bhfeidhmiú ár sochaithe agus ár ngeilleagar.
D’fhéadfadh foirgnimh agus bonneagar a bheith i mbaol an athraithe aeráide mar gheall ar a ndearadh (frithsheasmhacht íseal i gcoinne stoirmeacha) nó a suíomh (e.g. i gceantair a bhíonn i mbaol tuilte, sciorrthaí talún, lomhálacha). Go deimhin, is féidir damáiste a dhéanamh dóibh nó iad a dhéanamh mí-oiriúnach lena n-úsáid mar gheall ar aon athrú ar dhálaí aeráide nó ar aon teagmhas adhaimsire: Ag ardú leibhéal na farraige, frasaíocht mhór agus tuilte, tarluithe teocht an-íseal nó ard, sneachta trom, gaotha láidre...
Beidh iarmhairtí an athraithe aeráide ar fhoirgnimh agus ar bhonneagar éagsúil ó réigiún go réigiún.
Tá bagairtí aeráide ann cheana féin do chóras fuinnimh na hEorpa agus táthar ag tuar go dtiocfaidh méadú orthu. Meastar go laghdóidh an t-athrú aeráide an t-éileamh ar théamh i dtuaisceart agus in iarthuaisceart na hEorpa agus go méadófar go mór an t-éileamh ar fhuinneamh le haghaidh fuaraithe i ndeisceart na hEorpa, rud a d’fhéadfadh an t-éileamh ar leictreachas a mhéadú tuilleadh i rith an tsamhraidh.
Beidh tonnta teasa níos déine agus go minic athrú soláthar fuinnimh agus patrúin éileamh, minic i dtreonna os coinne. D’fhéadfadh méaduithe breise ar theocht agus ar thriomaigh teorainn a chur le hinfhaighteacht uisce fuaraithe do ghiniúint na cumhachta teirmí sa samhradh (soláthar fuinnimh ag ísliú), ach tiocfaidh méadú ar an éileamh ar aerchóiriú.
Thairis sin, beidh níos mó méide agus minicíocht na n-eachtraí adhaimsire ina mbagairt ar bhonneagar fuinnimh fhisiciúil: Tarchur agus dáileadh lasnairde, ach freisin fostáisiúin nó claochladáin.
Bíonn níos mó éiginnteachta ann i bpatrúin aimsire ar fud na hEorpa de bharr an athraithe aeráide. Tá tionchar diúltach díreach aige sin san fhadtéarma ar tháirgeadh fuinnimh in-athnuaite. Roinnt samplaí láithreacha bheadh níos lú gréine nó gaoithe i limistéir ina mbíonn níos mó teasa nó triomaigh de ghnáth a mbíonn tionchar acu ar na barra a bheartaítear le fuinneamh a tháirgeadh ó bhithmhais.
Tá tionchar diúltach suntasach ag an athrú aeráide cheana féin ar thalmhaíocht na hEorpa le linn an 21ú haois, rud a leanfaidh ar aghaidh, mar gheall ar an méadú atá tagtha ar theas, ar thriomach, ar thuilte, ar lotnaidí, ar ghalair agus ar shláinte laghdaitheach ithreacha:
- Caillteanais shuntasacha i dtáirgeadh talmhaíochta (táirgeacht barr níos ísle)
- Laghdú i limistéir atá oiriúnach do shaothrú barr
Is iad réigiúin theas na hEorpa is mó a bheidh thíos leis mar gheall ar theas agus ar ghanntanas uisce. Cé go bhféadfadh teochtaí níos airde i dTuaisceart na hEorpa limistéir nua a oscailt do bharra teoshéasúir, ní dhéanfaidh na gnóthachain sin na caillteanais i réigiúin eile a fhritháireamh.
Bíonn tionchar ag an athrú aeráide ar fhoraoisí freisin, agus tá rioscaí méadaithe ann maidir le triomach, stoirmeacha, dóiteáin, lotnaidí agus galair a chuireann isteach ar shláinte foraoise.
Meastar go dtiocfaidh athrú ar bhithéagsúlacht fhoraoisí na hEorpa, toisc gur bagairt ar leith é an t-athrú aeráide do speicis atá an-oiriúnaithe do dhálaí sonracha aeráide agus comhshaoil. Mar shampla, mar gheall ar éagsúlacht theoranta na speiceas crann i bhforaoisí tolla, is lú an athléimneacht atá iontu i gcoinne suaití nádúrtha agus, dá bhrí sin, tá siad níos leochailí i leith an athraithe aeráide.
Is dócha go dtiocfaidh laghdú ginearálta ar fhás foraoise i ndeisceart na hEorpa mar gheall ar dheascadh laghdaitheach. Ina theannta sin, tá tionchar an-láidir ag falscaithe ar éiceachórais atá díghrádaithe cheana féin sa Deisceart, agus táthar ag súil go rachaidh sé in olcas le séasúir dóiteáin níos faide agus níos déine.
Táthar ag súil go dtiocfaidh athrú suntasach ar mhinicíocht agus ar dhéine fhormhór na gcineálacha teagmhas foircneach mar thoradh ar an athrú aeráide. Sa ghearrthéarma, fad agus a dhéantar lamháltas cuí i leith na treochta bunúsaí, thiocfadh ardú de réir a chéile ar phréimheanna agus dhéanfadh an margadh árachais athruithe den sórt sin a iompar gan briseadh. Mar sin féin, is minic a théann an t-eolas ar riosca chun cinn i 'céimeanna', rud a d’fhéadfadh a bheith ina chúis le léim sa phraghas thar thréimhse ghearr. San fhadtéarma, go háirithe sna hearnálacha nó sna limistéir is leochailí, d’fhéadfadh athrú aeráide méadú indíreach a dhéanamh ar éagothromaíochtaí sóisialta toisc nach féidir préimheanna árachais a bheith in ann cur as don phobal.
D’fhéadfadh iarmhairtí eacnamaíocha an athraithe aeráide do réigiúin ina bhfuil tábhacht leis an turasóireacht a bheith suntasach. Tuartar go dtiocfaidh meath suntasach ar oiriúnacht dheisceart na hEorpa don turasóireacht i rith phríomh-mhíonna an tsamhraidh ach go dtiocfaidh feabhas orthu i séasúir eile. Tuartar go gcuirfidh lár na hEorpa lena hachomharc turasóireachta i rith na bliana. Beidh tionchar diúltach ag na laghduithe réamh-mheasta ar chlúdach sneachta ar thionscal spóirt an gheimhridh in a lán réigiún.
Tá an t-athrú aeráide ag bagairt ar gach gnólacht, mar atá ar an Domhan. Mar sin féin, tá cuid acu níos leochailí ná a chéile. Meastar go mbeidh tionchar díréireach ar FBManna, lena n-áirítear cur isteach ar oibríochtaí gnó, damáiste do mhaoin, cur isteach ar shlabhraí soláthair agus ar bhonneagar, rud a chruthóidh costais chothabhála agus ábhar, agus praghsanna níos airde. Mar sin féin, tugann gníomhú ar son na haeráide raon leathan deiseanna nua do ghnólachtaí táirgí agus seirbhísí a fhorbairt a chabhródh le hastaíochtaí a laghdú agus le dul in oiriúint do dhomhan an téimh araon.
Tá athruithe móra os comhair an Artaigh, lena n-áirítear méadú teochta níos airde ná an meán, laghdú ar oighearchlúdach farraige an tsamhraidh agus cur permafrost. Tá an laghdú ar an gcumhdach oighir ag luasghéarú agus tá sé tuartha go leanfaidh sé de thionchar a imirt ar chórais áitiúla nádúrtha agus daonna. Osclaíonn sé freisin ualaí breise a d’fhéadfadh a bheith ar an gcomhshaol, amhail taiscéalaíocht fhairsing ola agus gáis agus bealaí loingseoireachta nua a oscailt. Trí bhíthin permafrost a chur chun cinn, d’fhéadfadh sé difear tromchúiseach a dhéanamh do chórais dhaonna, mar shampla trí fhadhbanna bonneagair a chruthú. Tá na héiceachórais leochaileacha Artacha thíos go mór le méaduithe teochta os cionn an mheáin agus táthar ag súil go leanfar leis na tionchair sin.
Tugann réamh-mheastacháin le tuiscint go bhfuil níos lú clúdaigh sneachta agus locha agus oighir abhann ann, go méadaítear sreabhadh an gheimhridh agus an earraigh i gcodanna áirithe agus go laghdaíonn siad codanna eile (e.g. an Fhionlainn), agus go ndéanann stoirmeacha geimhridh níos mó damáiste dóibh. D’fhéadfadh tionchar diúltach a bheith ag teagmhais aimsire foircneacha níos minice agus níos déine sa mheántéarma agus san fhadtéarma ar an réigiún, mar shampla trí tháirgeacht barr a dhéanamh níos inathraithe.
Tá tuilte ar an gcósta tar éis tionchar íseal a imirt ar cheantair chósta in iarthuaisceart na hEorpa san am atá caite agus táthar ag súil go dtiocfaidh méadú ar an mbaol de bharr ardú ar leibhéal na mara agus mar gheall ar an mbaol méadaithe go mbeidh borradh stoirme ann. Tá tíortha na Mara Thuaidh an-leochaileach. Tuartar go dtiocfaidh méadú ar dhéine agus ar mhinicíocht tuilte an gheimhridh agus an earraigh de dheasca frasaíochta geimhridh agus abhann an earraigh, cé nár breathnaíodh aon treochtaí méadaithe i dtuilte go dtí seo.
Meastar go mbeidh tionchar mór ag foircinn teochta i lár agus in oirthear na hEorpa. In éineacht le laghdú ar fhrasaíocht an tsamhraidh, d’fhéadfadh sé sin cur le baol na dtriomach, agus meastar go dtiocfaidh méadú ar an éileamh ar fhuinneamh sa samhradh. Tuartar go dtiocfaidh méadú ar dhéine agus ar mhinicíocht tuilte abhann sa gheimhreadh agus san earrach (i réigiúin éagsúla) mar gheall arascadh geimhridh níos mó. Meastar freisin go mbeidh éagsúlacht níos airde agus dóiteáin foraoise níos minice mar thoradh ar an athrú aeráide.
Tá tionchar mór ag réigiún na Meánmhara le blianta beaga anuas mar thoradh ar laghdú ar fhrasaíocht agus ar theocht mhéadaithe, agus meastar go rachaidh siad sin in olcas de réir mar a leanann an t-athrú aeráide de bheith ag athrú. Is iad na príomhthionchair atá ann laghdú ar infhaighteacht uisce agus ar tháirgeacht barr, méadú ar an mbaol go dtarlódh triomach agus caillteanas bithéagsúlachta, dóiteáin foraoise agus tonnta teasa. Má mhéadaítear éifeachtúlacht uisciúcháin sa talmhaíocht, is féidir aistarraingtí uisce a laghdú go pointe áirithe, ach ní leor sin chun an méadú ar strus uisce a eascraíonn as an aeráid a chúiteamh. Ina theannta sin, beidh méadú ag teacht ar an tionchar a bheidh ag infhaighteacht uisce níos ísle agus ag méadú ar éileamh ar fhuinneamh ar earnáil na hidreachumhachta, agus beidh dálaí nach mbeidh chomh fabhrach céanna i ndán do thionscal na turasóireachta sa samhradh. Tá sreafaí comhshaoil, atá tábhachtach chun éiceachórais uisceacha a chothabháil ar bhealach sláintiúil, faoi bhagairt ag tionchair an athraithe aeráide agus ag forbairtí socheacnamaíocha.
Sna blianta roimhe seo, tá méadú ag teacht ar thógáil talún uirbí agus ar fhás an daonra uirbigh in go leor áiteanna, tá méadú tagtha ar nochtadh chathracha na hEorpa d’iarmhairtí aeráide éagsúla amhail teasthonnta, tuilte agus triomaigh. Léiríonn tionchar na n-eachtraí móra ar nós thuilte abhainn Elbe in 2002 nó an tuile draenála uirbeach i gCóbanhávan in 2011 ardleochaileacht na gcathracha d’imeachtaí adhaimsire. Sa todhchaí, cuirfidh talamh uirbeach atá ar siúl faoi láthair le glacadh, le fás agus le comhchruinniú daonra i gcathracha, chomh maith le daonra atá ag dul in aois, le leochaileacht na gcathracha ó thaobh athrú aeráide de. D’fhéadfadh dearadh uirbeach, bainistiú uirbeach agus feabhas a chur ar an mbonneagar glas aghaidh a thabhairt ar na héifeachtaí sin i bpáirt.
Tá an méadú ar theocht an-suntasach i go leor réigiún sléibhe, áit a bhfuil cailliúint maise oighearshrutha, clúdach sneachta laghdaithe, thawing of permafrost agus patrúin frasaíochta atá ag athrú, lena n-áirítear níos lú frasaíochta mar sneachta, a breathnaíodh agus meastar go méadóidh sé a thuilleadh. D‘fhéadfadh sé go dtiocfadh méadú ar mhinicíocht agus ar dhéine na dtuilte i gceantair sléibhe áirithe (e.g. i gcodanna den Chríoch Lochlann) a d’fhéadfadh tionchar a imirt ar dhaoine agus ar an timpeallacht thógtha. Ar na tionchair réamh-mheasta eile tá laghdú ar thurasóireacht gheimhridh, cumas níos ísle fuinnimh ó hidreachumhacht i ndeisceart na hEorpa, athrú i gcriosanna fásra agus caillteanas forleathan bithéagsúlachta. Speicis phlandaí agus ainmhithe a mhaireann gar do bharra sléibhe, tá an baol ann go ndíothófar iad toisc nach bhfuil sé in ann dul ar imirce go réigiúin níos airde.
Déanann cúlú thromlach mór na n-oighearshruthanna difear d’infhaighteacht uisce i gceantair iartheachtacha freisin.
Mar is léir duit, is ábhar tromchúiseach é an t-athrú aeráide agus bíonn tionchar aige orainn ar fad. Is féidir é seo a bheith thar a bheith mór, ach níl dea-scéala: Tá réitigh ann. Faigh amach faoina bhfuil ar siúl ag an Aontas Eorpach chun dul i ngleic leis an ngéarchéim aeráide agus conas do chion a dhéanamh freisin.