Przejdź do treści głównej
Symbol graficzny Komisji Europejskiej
plpl
Energia, zmiana klimatu i środowisko
Climate Action

Wspólny wysiłek redukcyjny w latach 2021–2030: cele i elastyczność

Zgodnie z obowiązującymi przepisami państwa członkowskie UE mają wytyczone wiążące roczne cele dotyczące emisji gazów cieplarnianych na lata 2021–2030 dla tych sektorów gospodarki, które nie są objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Sektory te, do których zaliczają się: transport, budownictwo, rolnictwo, gałęzie przemysłu nieobjęte systemem ETS oraz sektor odpadów, odpowiadają za blisko 60 proc. całkowitej wartości emisji w UE.

14 lipca 2021 r. Komisja Europejska przyjęła szereg wniosków ustawodawczych wskazujących, w jaki sposób zamierza osiągnąć neutralność klimatyczną w UE do 2050 r., w tym cel pośredni zakładający redukcję emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 proc. do 2030 r. W pakiecie zaproponowano przegląd różnych aktów prawnych UE w dziedzinie klimatu, między innymi dotyczących unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego oraz przepisów dotyczących transportu i użytkowania gruntów. Celem jest znalezienie realistycznych metod, które umożliwią Komisji osiągnięcie celów klimatycznych UE wyznaczonych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

Redukcja emisji o 30 proc. w sektorach nieobjętych systemem ETS do 2030 r.

W październiku 2014 r. przywódcy państw członkowskich UE wyznaczyli wiążący cel polegający na zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych w UE we wszystkich sektorach gospodarki o co najmniej 40 proc. do 2030 r. w stosunku do poziomu z 1990 r.

Ustalono, że sektory gospodarki, które nie są objęte EU ETS, muszą zmniejszyć emisje o 30 proc. do 2030 r. (w stosunku do poziomu z 2005 r.), przyczyniając się w ten sposób do osiągnięcia celu ogólnego.

Rozporządzenie w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego przekłada to zobowiązanie na wiążące roczne cele w zakresie emisji gazów cieplarnianych dla poszczególnych państw członkowskich na lata 2021–2030. Cele te wyznaczono w oparciu o zasady sprawiedliwości, racjonalności kosztowej oraz integralności środowiskowej.

Rozporządzenie zostało przyjęte 14 maja 2018 r.

Cele państw członkowskich

W rozporządzeniu nadal uznaje się, że państwa członkowskie mają różne możliwości działania i wyznaczone dla nich cele są zróżnicowane w zależności od wielkości produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca.

Jest to sprawiedliwe rozwiązanie, ponieważ państwa członkowskie uzyskujące wyższe dochody stawiają sobie bardziej ambitne cele niż państwa członkowskie o niższych dochodach.

Podejście określające państwa członkowskie o wyższych dochodach wyłącznie na podstawie względnego PKB na mieszkańca oznaczałoby jednak, że niektóre państwa ponosiłyby stosunkowo wysokie koszty osiągnięcia swoich celów.

Aby temu zapobiec, cele są dostosowywane z uwzględnieniem racjonalności kosztowej w przypadku państw członkowskich, w których PKB na mieszkańca przekracza średnią.

Ostateczne cele na 2030 r. zakładają redukcję emisji od 0 do 40 proc. w porównaniu z poziomami z 2005 r.

Oprócz państw członkowskich Unii Islandia i Norwegia wyraziły zgodę na wdrożenie rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego oraz zobowiązały się do realizacji wiążących rocznych celów w zakresie emisji gazów cieplarnianych na lata 2021–2030. Będą one stosować te same zasady oraz mieć te same obowiązki i mechanizmy elastyczności co państwa członkowskie UE. Pozwoli to realizować cele w sposób sprawiedliwy i racjonalny pod względem kosztów. Ponadto kraje te zamierzają również opracować krajowe plany w dziedzinie klimatu zawierające opis istniejących i planowanych działań politycznych oraz środków, a także wyjaśnienia na temat tego, jak zamierzają spełnić wymogi rozporządzeń w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego i LULUCF.

Zapewnienie sprawiedliwego i racjonalnego pod względem kosztów osiągnięcia celów

W rozporządzeniu utrzymano istniejące mechanizmy elastyczności ustanowione w obowiązującej decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego (np. przechowywanie, pożyczanie, kupno i sprzedaż między państwami członkowskimi) i wprowadzono dwa nowe mechanizmy elastyczności umożliwiające realizację celów w sposób sprawiedliwy i racjonalny pod względem kosztów.

Elastyczność zapewniająca dostęp do uprawnień w ramach EU ETS

Rozporządzenie w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego umożliwia dziewięciu państwom członkowskim wybór wykorzystania ograniczonej liczby uprawnień w ramach ETS do kompensowania emisji w sektorach objętych wspólnym wysiłkiem redukcyjnym w latach 2021–2030. Dotyczy to państw członkowskich, których krajowe cele redukcji znacznie przewyższają zarówno średnią unijną, jak i ich potencjał opłacalnej redukcji, lub które w 2013 r. nie przydzieliły instalacjom przemysłowym żadnych bezpłatnych uprawnień w ramach EU ETS. Elastyczność ta nie była dostępna w ramach decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego na lata 2013–2020.

Państwa członkowskie posiadające taką możliwość to: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Irlandia, Luksemburg, Holandia, Malta i Szwecja.

Kwalifikujące się państwa członkowskie musiały zgłosić Komisji do 31 grudnia 2019 r., ile z maksymalnej kwoty tej elastyczności zamierzają wykorzystać w okresie dostosowania się do wspólnego wysiłku redukcyjnego w latach 2021–2030.

Islandia i Norwegia również się kwalifikują, ponieważ uzgodniły z UE wdrożenie rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego.

Maksymalny limit, który można wykorzystać rocznie w latach 2021–2030, ustalono na poziomie 2 proc. emisji w ramach wspólnego wysiłku redukcyjnego każdego państwa z 2005 r., z wyjątkiem Irlandii, Luksemburga i Islandii, których limit może wynieść do 4 proc. Całkowitą maksymalną wartość dla wszystkich jedenastu kwalifikujących się krajów ograniczono do 107 mln ton.

Sześć państw członkowskich, a także Islandia i Norwegia zgłosiły, że zamierzają w pełni wykorzystać dostępną elastyczność, podczas gdy Belgia zamierza wykorzystać 1,89 proc. Holandia i Szwecja postanowiły nie korzystać z elastyczności. Państwa członkowskie mogą wnioskować o zredukowanie swoich wartości procentowych na późniejsze lata okresu dostosowania się do wymagań, odpowiednio w 2024 i 2027 r.

Począwszy od 2021 r. uprawnienia zgłoszone do wykorzystania w celu zapewnienia zgodności z rozporządzeniem w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego zostaną odjęte od kwot, które normalnie zostałyby sprzedane na aukcji w ramach EU ETS. Te odliczenia/umorzenia nie są uwzględniane przy obliczaniu wkładu w rezerwę stabilności rynkowej ETS.

Dokładne dane liczbowe dotyczące poszczególnych państw członkowskich, które zdecydują się skorzystać z elastyczności, będą znane później w 2020 r., kiedy to Komisja zakończy kompleksowy przegląd wykazu i określi emisje objęte wspólnym wysiłkiem redukcyjnym w 2005 r.

Nowa elastyczność zapewniająca dostęp do jednostek emisji z sektora użytkowania gruntów

Aby zainicjować dodatkowe działania w sektorze użytkowania gruntów i jednocześnie osiągnąć swoje cele krajowe, państwa członkowskie mogą przez cały okres 2021–2030 wykorzystać do 262 mln jednostek emisji.

Wszystkie państwa członkowskie mogą korzystać z tej elastyczności, jeśli jest to konieczne do osiągnięcia ich celu, przy czym państwa członkowskie, w których udział emisji z rolnictwa jest wyższy, mają proporcjonalnie większe możliwości W ten sposób uwzględnia się niższy potencjał redukcji emisji ze strony sektora rolnego.

Przechowywanie, pożyczanie, kupno i sprzedaż

W rozporządzeniu zachowano mechanizmy elastyczności dostępne na mocy decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku emisyjnego.

W latach, w których emisje będą niższe niż roczne limity emisji, państwa członkowskie mogą „przenosić” nadwyżki, by wykorzystać je w kolejnych latach. W przypadku wysokich nadwyżek dodano limity takiego przenoszenia.

W latach, w których emisje przekraczają roczny limit, państwa członkowskie mogą pożyczyć pewną, ograniczoną część uprawnień z przydziału na kolejny rok.

Dzięki temu państwa członkowskie mogą w elastyczny sposób reagować na roczne wahania emisji spowodowane warunkami pogodowymi lub ekonomicznymi.

Państwa członkowskie mogą również nabywać i sprzedawać sobie nawzajem uprawnienia do emisji. Jest to istotny czynnik zapewniający racjonalność kosztową. W ten sposób państwa członkowskie mogą redukować emisje w najtańszy dostępny sposób, a zaoszczędzone środki przeznaczyć na inwestycje w modernizację.

Jednym z możliwych sposobów wspierania takich transferów są wewnątrzunijne mechanizmy projektowe.

*Dane szacunkowe, wartość graniczna jest wyrażona w bezwzględnych milionach ton na przestrzeni 10 lat.

Przejrzyste zasady sprawozdawczości i monitorowania postępów

Co roku Komisja będzie oceniać postępy w osiąganiu celów i opracowywać sprawozdania.

Państwa członkowskie, które nie osiągną wyznaczonych celów, będą musiały opracować odpowiedni plan działania.

Aby zmniejszyć obciążenia administracyjne i umożliwić ewentualny udział sektora użytkowania gruntów (w którym obowiązuje 5-letni okres oceny zgodności), co 5 lat przeprowadzany będzie kompleksowy przegląd sprawozdań dotyczących emisji przygotowywanych przez państwa członkowskie, a także bardziej formalna ocena zgodności z przepisami. W ten sposób dostosowano się do propozycji dotyczącej 5-letniego cyklu przeglądów zawartej w porozumieniu paryskim.

Jeżeli w jakimkolwiek roku któreś z państw członkowskich nadal nie będzie wywiązywało się ze swojego rocznego zobowiązania, z uwzględnieniem wykorzystania elastyczności, niedobór ten zostanie pomnożony przez współczynnik 1,08, a obliczona w ten sposób kara zostanie dodana do zobowiązania na kolejny rok.

Wkład zainteresowanych stron

Zainteresowane strony uczestniczyły w pracach nad rozporządzeniem na różnych etapach procedury, np. w ramach:

Wyniki tych konsultacji podsumowano w załączniku 8.2 do oceny skutków.

Wszyscy zainteresowani mieli możliwość przedstawiania swoich uwag na temat wniosku ustawodawczego po jego przyjęciu przez Komisję Europejską. Uwagi przedstawiło 11 zainteresowanych stron, a streszczenie otrzymanych informacji przedstawiono Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

Dokumentacja

Uwagi zainteresowanych stron